29,029 фут буюу 8,848 м өндөртэй Эверест уул нь дэлхийн хамгийн өндөр бөгөөд Эверестийн оргил нь аварга пирамид шиг хэлбэртэй. Энэхүү оргилд нь дэлхийн өнцөг булан  бүрийн уулчид, судлаачдын сонирхлыг татсаар байна. Энэхүү нийтлэлээр Эверестийн тухай 30 баримтыг хүргэж байна. 

1. Төвдүүд хамгийн өндөр оргилыг Чомолунгма буюу Комолангма гэж нэрлэдэг. Уулын эх, дарь эх гэсэн утгатай. Эверест уулсын Балба нэр нь Сагарматха бөгөөд энэ нь Тэнгэрийн магнай гэсэн утгатай. Энэ уул нь Сагарматха үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн нэг хэсэг юм. 

2. Эверест уулсыг 1830-1843 оны үед Энэтхэгийн засгийн газрын судалгааны газрын дарга, Гималайн нурууг хэмжсэн анхны багийг зохион байгуулсан Англи улсын иргэн Жорж Эверестийн нэрээр нэрлэсэн. 

3. Ихэнхи хүмүүсийн боддогоос ялгаатай нь Эверест уулыг Жорж Эверест нээгээгүй, түүний нэрээр нэрлэсэн хэдий ч тэрээр хамгийн өндөр гэж тодорхойлсон анхны хүн биш юм. Харин Эверест уулыг Энэтхэгийн судлаач, математикч Радханат Сикдар хэмээх хүн нээсэн байна. 

4. Эверест уул нь хойд талаараа Хятад, өмнөд талаараа Балба улсын хооронд оршдог. Энэ нь Төвдийн гайхалтай бүс нутгаас үзэсгэлэнт Балба хүртэл тархдаг. 

5. Эверестийн оргилыг Балба болон бусад орнуудад түгээмэл ашигладаг цасан бүрхүүлийн өндөр 8,848 м бол Хятад улсаас албан ёсоор зарласан өндөр 8,844.43 м юм. 

6. Эверестэд Хятад талаас 5 бааз, Балба талаас 4 бааз байрладаг. 

Хятад талаас үндсэн бааз 5,150м, 1-р бааз 5,800м, 2-р бааз 6,500м, 3-р бааз 7,028м, 4-р бааз 7,790м, 5-р бааз 8,300м. 

7. Эверестийн оргил 10,000 жилд 20-30 метрээр нэмэгддэг. Өөрөөр хэлбэл 100 жилд 20 см-ээр өндөр болдог байна. 

8. Эверест уул нь ДТДээш дэлхийн хамгийн өндөр уул боловч дэлхийн хамгийн өндөр бол Хавайн унтарсан галт уул болох Мауна Кеа юм. Уг уул нь ДТДоош 6,000 м үргэлжилдэг. Хэрэв далайн ёроолоос хэмжиж үзвэл нийт 10,200 м өндөр юм.

9. Тэнзин Ногайд гэх лам: /Эверестийн оргилд анх гарсан Балбачууд/ судард бичсэнээр Эверестийн оргилд алтан арслан байдаг гэж хэлсэн байдаг. 

10. Эверестийн оргилд хамгийн багаа температур нь жилийн турш 30 эсвэл 40 хэм байдаг. Оргил дахь агаар нь зүүн тал нутгийн хүчилтөрөгчийн дөрөвний нэгийг агуулдаг. Салхи цагт 200 миль хүрдэг.

11. Эверест уул нь 450 сая жилийн өмнө үүссэн бөгөөд энэ нь Гималайн нуруунаас ч эртний юм. Эверестийн оргил олдслн газар өмнө нь далай байсан. Эверестийн дээд хэсэгт далайн амьдрал, хясааны олдворуудыг одоо ч харж болно. Эверестийн оргил дах шохойн чулуу, элсэн чулуу нь далайн ёроолын тунамал чулуулгийн нэг хэсэг байсан. 

12. 4-р баазаас дээш буюу 8,000м-ээс уулсын оргил хүртэл хэсгийг ҮХЛИЙН БҮС гэж нэрлэдэг. 8,000м өндөрт уулчдын 95% нь хүчилтөрөгчийн дутагдал болон хэт хүйтнийг мэдрэх болно. Харин нисдэг тэрэг явах боломжгүй, аврах ажиллагаа хязгаарлагдмал, GPS төхөөрөмж ажиллахгүй. 

13. 1953 онд уулын оргилд анхны хүн гарсанаас хойш 300 гаруй хүн нас барсны ихэнхи нь Шерпа буюу хөтөч юм. Осол гэмтэл, өндрийн өвчин, хүчилтөрөгчийн дутагдал 3 нь үхлийн гол шалтгаанууд бөгөөд ихэнхи тохиолдолд оргилоос буух үедээ нас барсан байдаг. 

14. Эверестийн оргилд гарахын тулд 30,000-130,000 ам.долларын зардал гардаг. Аялал жуулчлалын компаниуд зөвшөөрөл авах, тоног төхөөрөмж бэлтгэх, хөтөч олох, гэнэтийн тохиолдлын төлөвлөлтийг баталгаажуулахын тулд жуулчдаас 30,000-130,000 доллар ба түүнээс дээш төлбөр авдаг. Үүнд Балбын засгийн газарт шууд төлөх 11 мянган ам.доллар багтсан. Дээд зэрэглэлийн тансаг багцуудад хүчилтөрөгчийн савны хязгааргүй хангамж, илүү тохь тухтай майхан, тэр ч байтугай халуун шүршүүр зэрэг хэрэгцээг хангахаас гадна уулчин бүрт тав хүртэлх Шерпа хөтөч гаргаж өгдөг.

15. Шерпа буюу Гималайн нурууг дамнан Балба, Хятад, Энэтхэг, Бутаны хил дээр тархсан хөтөч хийдэг ард иргэд. Ками Рита 24 удаа Эверестийн оргилд гарсанаас хамгийн олон удаа оргилд гарсан амжилтыг эзэмшдэг. 

16. Эверестийн оргилд гарсан анхны хүмүүс бол Шинэ Зеландын уулчин Эдмунд Хиллари, Балбын Шерпа Тензинг Норгай нар юм. Тэд 1953.05.29-нд Балбын хилээс Эверестийн оргилд гарсан юм. Оргилд гарах анхны оролдлогыг Хурандаа Жон Хант Эверестийн оргилд гарах Их Британийн экспедицийг удирдаж байсан бөгөөд Хиллари, Тензинг нар энэ экспедицийн нэг хэсэг байв. 

17. Жилд дундажаар 800 орчим хүн Эверестийн оргилд гарах гэж оролддог боловч өнөөдрийн байдлаар зөвхөн 7,000 хүн л Эверестийн оргилд амжилттай гарсан байна. 

18. Та хэзээ Эверестийн оргилд гарч чадах вэ? 

Энд бараг жилийн турш асар их хүчтэй салхитай байдаг. Ихэнхи үед температур асар бага, хүчтэй салхины улмаас ууланд авирах нь бараг боломжгүй байдаг. Харин Тав, есдүгээр сард салхи багасдаг. Хамгийн хөл хөдөлгөөн ихтэй сар бол 4, 5-р сарууд юм. Уулчдын хувьд энэ бол хамгийн аюулгүй үе юм.

19. Эверестийн оргилд хүрэхийн тулд хамгийн багадаа 40 хоног зарцуулдаг. 

Нэгдүгээрт: Эверестийн бааз руу явган аялал хийхдээ 19 хоног шаардлагатай. Та Эверестийн үндсэн хуаранд хүрсний дараа цаг агаарын хамгийн таатай цагийг хүлээж, Эверестийн оргилд хүрэхийн тулд нэмэлт 40 хоног зарцуулна. Бүрэн аялахын тулд танд гурван сар шаардлагатай.

20. Эверестийн оргилд гарах нэг биш 18 маршрут байдаг. Эдгээр бүх маршрутууд өөр өөр боловч нэг зорьсон газарт хүргэдэг. Эдгээрээс хамгийн алдартай нь Зүүн хойд нурууны стандарт маршрут ба Өмнөд колонийн маршрут юм.

21. Үхлийн бүс-д байх ногоон гутлын эзэн нь Энэтхэгийн уулчин Цэванг Палжор юм. Зүүн хойд нурууны дагуу Эверестэд авирсан бараг бүх уулчин 8500 метрийн өндөрт үхлийн бүсээр дамжин өнгөрөх замдаа Ногоон Гуталтыг харж байжээ. Өнөөдөр энэ газрыг мөн "Ногоон гуталт агуй" гэж нэрлэдэг бөгөөд олон хүмүүс амьсгалаа авах эсвэл зайгаа цэнэглэх гэж амардаг.

22. Хэдийгээр Эверест хамгийн их хүн нас барсан уул боловч нас барах магадлал хамгийн өндөртэй уул биш юм. Дор хаяж 1,000 гаруй уулчин гарсан уулсын дунд Эверестэд гарсан уулчдын нас баралт 1.37 хувьтай байгаа нь 7-т ордог. Аннапурна уулын нас баралт 4.07% байгаа нь Эверестийнхээс хоёр дахин их байна.

23. Сүүлийн жилүүдэд уулчдын тоо өсөхийн хэрээр оргилд гарахыг хүлээх нь олонтаа урт дараалал үүсгэж байна. Нас барсан хүмүүс ихэвчлэн зөрүүд бөгөөд хөтөчийн үгийг сонсохгүй, удирдамжийг дагадаггүйгээс нас бардаг байна.

24. Эверест уул нь Гималайн нурууны нэг хэсэг юм. Эверестийн ойролцоо Макалу уул (8463м), Чо Оюу уул (8153м), Лхоцэ уул (8501м), Лхоцэ шар уул (8393м) гэсэн 8000 метрийн өндөртэй дөрвөн уул байдаг. 

25. Оргилд гарсан хамгийн залуу уулчин бол ердөө 13 настай америк улсын иргэн Жордан Ромеро бөгөөд 2010.05.23-нд хойд энгэрээс оргилд гарсан юм.

26. Хүчилтөрөгчгүй Эверестийн оргилд гарах нь нийт уулчдын 2.7%-ийг эзэлдэг. Эверестийн оргилд далайн түвшнээс 66 хувиар бага хүчилтөрөгч авдаг. Харин Реннард Месснер, Питер Харпер (Итали) нар 1978 онд оргилд гарахдаа хүчилтөрөгчийн баллон ашиглаагүй бөгөөд тэдний үлгэр жишээг дагаж 193 уулчин хүчилтөрөгчийн сав ашиглахгүйгээр оргилд хүрчээ.

27. 1975.05.16-нд Японы Жунко Танабе өмнөд энгэрээс авирч, дэлхийн хамгийн анхны Эверестэд авирсан эмэгтэй уулчин болж нэрээ мөнхөлсөн. Тухайн онд Төвдийн Пандо хойд энгэрээс авирсан анхны эмэгтэй болжээ.

28. 2013 онд ууланд авирдаг гурван сонирхогч болох Уэли Стек, Симон Моро, Жонатан Гриффит нар Шерпагийн амрах тушаалыг үл тоомсорлосон ч авирсаар байв. Тэдний энэ үйлдэл нутгийн шерпачуудын уурыг хүргэсэн нь ширүүн маргаан үүсгэсэн байна. Эцэст нь Балбын цэргийн офицерыг байлцуулан хоёр тал энхийн гэрээнд гарын үсэг зурав.

29. Эверестийн оргилд гарах оролдлого улам олон болж, олон тооны уулчид оргилын ойролцоо түгжрэлд орж гацах болжээ. 2012.05.19-нд хагас өдрийн дотор 234 хүн оргилд гарсан ч 4 хүн буух гэж байгаад амиа алдсан. 

30. Хэрэв та Эверестийн оргилд гарахаар нухацтай хандаж байгаа бол мэргэжлийн хөтөчтэй байгаарай. Мөн оргилд гарахын өмнө хэдэн жил биш юмаа гэхэд хэдэн сар бэлтгэл хийх шаардлагатай.

Манай улсын 2 уулчин Ц.Өсөхжаргал, уулчин Л.Пүрэвсүрэн нар хөтөч буюу шерпа нарын тусламжгүй авиралтаа хийхээр зорьсон бөгөөд зорилгодоо хүрч Дэлхийн дээвэрт гарч чадсан боловч буухдаа осолдсон билээ. 

 

Эх сурвалж: www.greattibettour.com